VERBORGEN OORLOGSJAREN. Ondergedoken Joodse kinderen getuigen.
Dr. Herman Vandormael, ereconservator van het Kasteel van Gaasbeek, speurde naar Joodse kinderen – nu mensen op leeftijd – die aan de nazi-terreur konden ontsnappen en de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd dank zij de hulp van ‘mensen van goede wil’, die het aandurfden de bezetter te trotseren.
Pas nu, meer dan zestig jaar later, kunnen de ‘ondergedoken kinderen’ het aan, te spreken over de traumatiserende ervaringen die hun jonge bestaan beheersten en hun verdere leven bleven overschaduwen. Terwijl duizenden leeftijdsgenootjes in veewagens naar het oosten werden gedeporteerd om er vermoord te worden, vonden zij een schuilplaats in kloosters, internaten, of bij ‘gewone’ burgers die hun eigen leven durfden wagen om deze kinderen te redden. Het ondergedoken kind leefde in voortdurende angst voor verraad en deportatie. En na de oorlog volgde nog in vele gevallen het ergste drama: het besef dat het ‘tijdelijke’ afscheid van ouders, broers, zussen en verwanten definitief was. Meer dan 25 000 Joden werden immers vanuit de Mechelse Dossinkazerne naar Auschwitz gevoerd om er vergast te worden. Het ‘ondergedoken kind’ werd later dan nog met een schuldgevoel opgezadeld: ‘Waarom heb ik het overleefd, en niet mijn vader, moeder, broer…?’
De auteur interviewde 64 ondergedoken kinderen, die hem stuk voor stuk een dramatisch relaas brachten. Wat moet het bijvoorbeeld betekend hebben om als vierjarig kind in Parijs achtergelaten te worden door de ‘passeur’ die veel geld had gekregen om de kleine naar Zwitserland te brengen? Of hoe vreselijk moet het zijn om als tachtigjarige wakker te worden met de vraag: ‘Wat dacht mijn vader toen hij de gaskamer binnenging?’. Terecht heeft de auteur deze getuigenissen bijeengebracht onder de titel ‘Stemmen van de angst’. Maar vanzelfsprekend worden deze verhalen – een ongelukkig woord in deze context – ingeleid door een stevige brok historische duiding, waarin men leest hoe de bezetter te werk ging om zijn perfide doel te bereiken, en hoe zowel redders als verklikkers een rol speelden in deze grootste tragedie uit de geschiedenis.

Uitgeverij Lannoo, 450 p., met vele foto’s. € 27,50.