Beste Oudstudenten Geschiedenis,

De “Canon van Vlaanderen” laat weinig historici onberoerd. Een vastgelegde lijst van ankerpunten uit de Vlaamse geschiedenis en cultuur, die “leerlingen op school en nieuwkomers in inburgeringscursussen” moeten kennen. Sinds de N-VA in de zomer van 2019 haar idee lanceerde, is hierover al heel wat inkt gevloeid. Enige tijd geleden kregen we de vraag of ook het OSGG hierover van zich laat horen. Onze vereniging kent immers een traditie van verdediging van het geschiedenisonderwijs. In 1979, en later ook in 1988-90, was het OSGG een grote pleitbezorger van het behoud van het vak  geschiedenis in het secundair. “Historici op oorlogspad” heette dat toen in verschillende publicaties.

Maar in de huidige kwestie gaat het niet over het verdwijnen van het geschiedenisonderwijs. Nu gaat het over het soort historisch denken dat in onze samenleving van belang is — in onderwijs, erfgoedwereld en burgerschapseducatie. Nu gaat het ook over de vraag of geschiedenis wordt ingezet in een natie-vormend project. Vele historici uit de onderzoeks- en onderwijswereld, waaronder verschillende OSGG’ers, hebben uitdrukkelijk en herhaaldelijk tegen de canon-idee geargumenteerd. Tegelijk hebben andere vakgenoten, ook van de UGent, ingestemd met een zitje in de recent samengestelde onafhankelijke canoncommissie.

Nu gaat het over het soort historisch denken dat in onze samenleving van belang is — in onderwijs, erfgoedwereld en burgerschapseducatie. Nu gaat het ook over de vraag of geschiedenis wordt ingezet in een natie-vormend project.

In deze discussie kan en wil het OSGG-bestuur niet eenduidig stelling innemen. We zien wel een boeiend momentum waarin geschiedenis het publieke debat beheerst. Daarom willen we een omgeving creëren waarin geïnformeerd gedebatteerd kan worden over nut en onnut van een (identitaire) canon. Nu duidelijk is dat hij er sowieso komt, is ook een discussie over de contexten waarin de canon wordt ingezet van belang. Vandaar dat we op de OSGG-website een platform hebben ontwikkeld waarop we opiniestukken en multimedia verzamelen en UGent-alumni uitnodigen hun meningen en ervaringen te delen. Een dynamisch archief voor de toekomst dus, en een discussieforum.

We willen vooral een omgeving creëren waarin geïnformeerd gedebatteerd kan worden over nut en onnut van een (identitaire) canon. Nu duidelijk is dat hij er sowieso komt, is ook een discussie over de contexten waarin de canon wordt ingezet van belang.

In de berichten en opiniestukken die we al verzameld hebben, komen duidelijk weerkerende stellingnames bovendrijven. Pro-canon argumenten wezen aanvankelijk veelal op het affectieve, verbindende en/of natie-vormende potentieel van het instrument. Een canon kan fascinatie en trots over ons verleden stimuleren en kanaliseren. Een gedeelde kennis van de eigen geschiedenis kan ook een collectief gevoel van toebehoren laten bloeien; een spontaan Vlaams bewustzijn zoals het ooit werd genoemd, dat Vlamingen en nieuwkomers verenigt in kennis over waar we vandaan komen en waar we voor staan. En, zo wordt sinds kort ook gepreciseerd, die canon zal naar Nederlands voorbeeld niet statisch zijn en dient ook aandacht te hebben voor de schaduwkanten van de geschiedenis. Tegenstanders van de canon wijzen daarentegen meer op de cognitieve aspecten. Ze benadrukken het belang van de historische kritiek als de hoeksteen van geschiedenis- en burgerschapsonderwijs en van historisch denken. Het aanbieden van diverse referentiekaders en het geïnformeerd leren contextualiseren zijn hierin cruciaal. Vele tegenstanders blijven er ook van overtuigd dat een canon niet los te zien is van een teleologie, ook al benadrukt de canoncommissie zelf dat dit niet het geval zal zijn. Of geschiedenis-educatie nu wordt ingezet in een politiek project, blijft zeker een punt van discussie.

Pro-canon argumenten wezen aanvankelijk veelal op het affectieve, verbindende en/of natie-vormende potentieel van het instrument. Tegenstanders van de canon wijzen daarentegen meer op de cognitieve aspecten. Ze benadrukken het belang van de historische kritiek als de echte hoeksteen van geschiedenis- en burgerschapsonderwijs en van historisch denken.

In oktober 2022 zou de Canon van Vlaanderen klaar moeten zijn. Maar wat denkt u intussen, als historicus en UGent-alumnus, en misschien wel actief in het onderwijs of de erfgoededucatie, over deze canon? En hebt u in de voorbije maanden interessante stukken zien passeren die nog niet op onze website zijn gearchiveerd? Aarzel niet ons te contacteren met extra teksten of bij te dragen tot ons forum. Nu geschiedenis weer volop in de kijker staat, is het aan ons om ervoor te zorgen dat historici over deze zaak gehoord worden. En dat onze argumenten kritisch overwogen en geïnformeerd zijn.

Uitkijkend naar alle reacties,

Met vriendelijke groet,

Marie-Gabrielle Verbergt (voorzitter) en Jeroen Deploige (ondervoorzitter)